Samenwerking en innovatie: sleutels tot succes in de energietransitie

Themahouder Ketensamenwerking Serena Scholte was onder de indruk van hun aanpak en wilde meer weten over hun werkwijze. Ze ging in gesprek met Dick Schotvanger, senior planontwikkelaar bij Logchies. Wat volgde, was een geanimeerde uitwisseling over samenwerking, innovatie en leiderschap in de energietransitie.

Serena steekt van wal: “Wat ik gaaf vind aan jullie organisatie, is dat het in jullie DNA zit om het helemaal circulair te willen doen. Niet alleen voor één project of omdat de opdrachtgever dat vraagt, maar omdat jullie de ruimte voelen om te innoveren en nieuwe oplossingen te vinden. Bijvoorbeeld met jullie gebruik van biobased isolatiemateriaal. Jullie dagen de opdrachtgever uit en zijn proactief met ideeën en suggesties. Dit is niet overal het geval in de verduurzaming; vaak wacht men af tot de opdrachtgever met een nieuwe vraag komt. Het is inspirerend om te zien hoe jullie het voortouw nemen en deze aanpak in de praktijk brengen. Ook vind ik het interessant dat jullie niet de term ‘duurzaam’ maar ‘circulair’ gebruiken, waar zoveel onder valt. Dit betekent dat je op heel veel vlakken anders gaat denken en inrichten.”

De circulaire keuken

Dick legt uit: “Bij Logchies willen we dé partner in verduurzaming zijn, waarbij circulair onderhouden en renoveren niet de uitzondering, maar de standaard manier van werken is. We zien circulariteit als een kans om processen te verbeteren en innovatief te blijven, zonder de kern van ons werk uit het oog te verliezen. Dit betekent dat we slimme en alternatieve methoden, zoals prefabricatie, inzetten om efficiënter te werken, vooral in de complexe omgeving van Amsterdam.”

Een goed voorbeeld hiervan is de circulaire keuken, waarvan Logchies er tot op heden veertig van heeft gerealiseerd voor woningcorporatie de Alliantie. “Daar zit een andere manier van kijken aan vast,” vertelt Dick. “Vandaag de dag moet je vaak een complete keuken vervangen als er iets kapot gaat, wat betekent dat er weer een heel leger aan disciplines nodig is. Bij de circulaire keuken is dat anders: één monteur volstaat. We gebruiken zoveel mogelijk biobased en circulaire materialen, zodat er minder bouwkundig- en installatiewerk nodig is voordat de keuken geplaatst wordt. De modulaire opbouw en de achterwand maken het mogelijk om onderdelen eenvoudig in en uit elkaar te halen, zodat ze elders hergebruikt of gerecycled kunnen worden aan het einde van hun levensduur. Hierdoor zijn er geen verschillende specialisten meer nodig om een keuken te plaatsen. Dit zorgt voor een win-win situatie, waarbij we starten bij circulariteit en uitkomen bij productiviteit.”

Het belang van partnerschap en samenwerking

Dick vervolgt: “Onze ideeën worden niet altijd direct omarmd. In de markt zijn er veel circulaire initiatieven, maar om deze echt van de grond te krijgen, is daadkracht nodig, ondersteund vanuit eerlijkheid en transparantie in de keten. Bij de circulaire keuken bijvoorbeeld, hebben we te maken met gevestigde marktleiders, waarmee woningcorporaties vaak langdurige contracten hebben. Dit maakt het lastig om nieuwe initiatieven te introduceren, omdat een nieuwe keukenbouwer ook risico’s met zich meebrengt. Toch is het ons gelukt om door open en eerlijke gesprekken in de keten, het delen van elkaars belangen en de schouders eronder zetten, de circulaire keuken te implementeren. Het blijft belangrijk om de belangen steeds opnieuw te bespreken en daarbij het uitvoeringsteam tijdig te betrekken. Zo zorgen we ervoor dat nieuwe materialen en leveranciers een eerlijke kans krijgen in het bestaande speelveld.”

De woningcorporaties zijn volgens Dick bereid om te investeren in circulariteit, mits er een goede businesscase aan ten grondslag ligt. “Wij maken de kosten van materialen, arbeid, energieverbruik en de impact van circulaire oplossingen op de totale levensduur inzichtelijk”, legt hij uit. “Een circulaire keuken gaat langer mee en precies daar zit je verdienmodel. Door dit goed door te rekenen, kunnen we aantonen dat het uiteindelijk ook rendement oplevert.

Het partnerschap met een woningcorporatie die dezelfde belangen en ambities deelt, is daarin een sleutel. Maar ook de samenwerking met ‘concurrenten’ in co-making helpt volgens Dick om stappen te zetten. “Allereerst zien we andere renovatie- en onderhoudsbedrijven niet als concurrenten”, verklaart hij. “In Amsterdam is er zoveel werk dat het simpelweg niet meer mogelijk is om dit zonder samenwerking en het delen van kennis uit te voeren. Je hebt elkaar echt nodig”, zegt hij. “Door onze krachten te bundelen, kunnen we de opdrachtgever beter ondersteunen en gezamenlijk innoveren.”

Digitaal inmeten voor efficiëntie

Serena legt uit dat we bij MMT kijken naar manieren om snelheid te verhogen en met minder mensen en materiaal efficiënter te werken. Ze zegt: “Daarom vind ik het inspirerend om te horen dat jullie bezig zijn met digitaal inmeten. Dat biedt zoveel mogelijkheden en is echt pionieren. Ik begrijp dat het een ambitie van jullie is om dit verder te ontwikkelen. Kun je meer vertellen over de voordelen van deze aanpak?”

Dick:  “We beginnen met het digitaal inmeten van de woning, waarna de isolatie in ongeveer vier weken in de fabriek wordt geproduceerd. Deze kant-en-klare isolatiepanelen, eigenlijk een beetje zoals IKEA werkt, worden vervolgens geleverd. Een loodgieter verwijdert de radiatoren en een dag later brengt de timmerman de isolatieplaten aan. Dit draagt bij aan een circulaire aanpak: minder vervoersbewegingen, een efficiënter proces en minder overlast voor de bewoners, wat perfect aansluit bij onze duurzame ambities voor de lange termijn.”

Dit is volgens Dick vooral in Amsterdam ideaal, met haar vooroorlogs bezit zonder spouwmuren en waar je niet mag isoleren aan de buitenkant. Isolatie moet dus aan de binnenkant worden aangebracht. “Als je aan de hand van digitaal inmeten en prefab isolatie een treintje kan creëren, zal je zien dat de CO2-besparing per geïnvesteerde euro aanzienlijk toeneemt. Want die is op dit moment niet zo hoog”, verklaart Dick. “We kijken ernaar uit om deze aanpak in een project toe te passen. Het is belangrijk dat we ons eigen proces goed begrijpen en precies weten wat het kost om de propositie te verbeteren. Het eindresultaat zal er uiteindelijk net zo mooi uitzien.”

Vrouwelijk leiderschap

De inzet op innovatieve technologieën gaat hand in hand met de organisatiecultuur van Logchies, waaronder vrouwelijk leiderschap een belangrijk onderdeel van is. Serena: “Vorig jaar stonden jullie in de finale van de jaarlijkse  Bouw en Infra Inclusief Award. Deze prijs wordt uitgereikt aan organisaties die uitblinken in het bevorderen van diversiteit en inclusie binnen de bouwsector. De jury prees jullie voor het creëren van een inclusieve werkomgeving die vrouwelijke talenten aantrekt en ontwikkelt. Hoe onderscheidt dit jullie van andere organisaties?”

Dick: “Bij Logchies werken inderdaad veel vrouwen, en dat brengt een frisse, vaak andere kijk op zaken met zich mee. Dit beïnvloedt hoe we ons werk organiseren en wat we belangrijk vinden. Vaak zie je dat mannen zich meer richten op de harde, financiële aspecten van het vak, terwijl wij breder kijken naar waardecreatie. Het gaat erom wat je bestaansrecht is en hoe je je daarmee onderscheidt. Wat vind je echt belangrijk? Onze focus op duurzaamheid en circulariteit trekt ook jongeren aan – die vinden het blijkbaar interessant om bij een organisatie te werken die impact maakt.”

De rol van kennis en mindset

Serena: “Je kan één of twee mensen aannemen op de afdeling Innovatie, maar als de rest van de organisatie vasthoudt aan traditionele waarden, kan dat frustrerend zijn. Jullie DNA is gewoon anders en dat is misschien wel een van de succesfactoren.” Dick knikt en geeft een voorbeeld. “We zijn nu met een project bezig waarbij alles budgetgestuurd moet zijn. Tja, dan moet je weer terug naar glaswol, terwijl dat voor hittestress zorgt. Dan is je woning in de zomer rond 14:00 helemaal opgewarmd en loop je daar als een tosti rond. Wij zeggen: ga nou voor houtvezel. Het is wetenschappelijk bewezen dat dat een veel langere faseverschuiving heeft. Dat betekent dat de warmte minder snel door de constructie gaat waardoor de woning minder snel opwarmt en daardoor in de nacht ook weer sneller afgekoeld is. Zeker met de warmere zomers en mildere winters van tegenwoordig, is dat heel prettig”.

Dick legt uit dat het kennisniveau in de branche, ook bij woningcorporaties, omhoog moet. “Er is nog zoveel te winnen door bewuster en beter onderbouwde keuzes te maken. Oogkleppen af en verder kijken dan de bekende kaders. Tegelijkertijd moet ik toegeven dat het bij Logchies ook niet altijd op rolletjes loopt. Wetgeving kan stroperig zijn en bij bestaande bouw ben je afhankelijk van de oppervlakten van de woningen en de diktes van de constructies. Daarnaast heb je te maken met de welstand, die erop toeziet dat gebouwen passen binnen de omgeving. Deze beperkende kaders laten vaak maar één oplossing over. Maar daar waar we wat speelruimte hebben, proberen we die maximaal te benutten. Het is interessant om te ontdekken wat er allemaal mogelijk is. Uiteindelijk draait alles om de juiste mindset en om verder kijken dan je neus lang is.”  

Hij vervolgt: “Bij Logchies zien we het als onze missie — onze ‘Big Hairy Audacious Goal’ — om circulaire oplossingen in elk scenario te bieden. We streven naar ‘circulair, tenzij…’, wat diep verankerd zit in onze cultuur. Betaalbaarheid voor bewoners staat altijd voorop, maar we zorgen ervoor dat we de gezonde leefomgeving niet uit het oog verliezen. Daarom bieden we altijd circulaire alternatieven aan, zodat we duurzame keuzes kunnen maken zonder concessies te doen aan de kwaliteit van het wonen.”